Vormen van dissociatie

Depersonalisatie

Bij depersonalisatie heb je het gevoel dat je los staat van je eigen lichaam of jezelf. Je lichaam kan vreemd, onecht, vervormd of onwerkelijk voelen, en het kan zijn alsof je jezelf van een afstand ziet. Ook je eigen gedrag, gedachten en gevoelens kunnen als ‘niet-eigen’ of vreemd worden ervaren. 

Derealisatie

Bij derealisatie lijkt de wereld om je heen onwerkelijk, wazig of mistig. Mensen of voorwerpen kunnen onecht of vervormd lijken, of je hebt het gevoel alsof je in een droom zit. Het kan ook zijn dat je een vertrouwde omgeving of vertrouwde mensen als onbekend ervaart.

Somatoforme dissociatie

Somatoforme dissociatie verwijst naar lichamelijke uitingen van dissociatie, zoals niet kunnen spreken of bewegen, of het ervaren van bepaalde lichaamssensaties. Deze lichamelijke ervaringen hebben geen medische oorzaak, er is lichamelijk gezien niets ‘mis’.

De dissociatieve ervaringen worden deels of volledig veroorzaakt door psychologische factoren zoals hevige stress en trauma.

Voorbeelden van somatoforme dissociatie:

• Niet kunnen bewegen van (een deel van) je lichaam.
• Niet kunnen spreken, zien, horen of voelen.
• Een verdoofd gevoel in (een deel van) je lichaam.
• Geen pijn voelen, of wel pijn voelen zonder lichamelijke oorzaak.
• Een warm of koud gevoel in (een deel van) je lichaam.
• Onwillekeurige bewegingen maken.
• Het gevoel dat je wordt aangeraakt wanneer dit niet zo is.
• Het gevoel dat er iets op, in of aan je lichaam zit wat er niet is.
• Vreemde sensaties zoals tintelingen of druk.
• Het gevoel dat je niet (goed) kan ademhalen.
• Psychogene niet-epileptische aanvallen (PNEA).

Er kan een duidelijk verband bestaan tussen lichamelijke ervaringen die je hebt en traumatische gebeurtenissen die in het verleden hebben plaatsgevonden. Bijvoorbeeld pijn of druk voelen op een plek waar je ooit bent verwond of aangeraakt. Dit verband kan ook minder duidelijk of afwezig zijn. 

Dissociatieve amnesie

Amnesie betekent geheugenverlies. Bij dissociatieve amnesie gaat het om het vergeten van belangrijke persoonlijke informatie of specifieke herinneringen uit je leven. Dit geheugenverlies is geen gevolg van een lichamelijk probleem of bijvoorbeeld drugs- of alcoholgebruik. Vaak wordt het veroorzaakt door heftige stress of traumatische ervaring.

In de meeste gevallen is het dissociatieve geheugenverlies relatief kort en kun je het duidelijk linken aan een bepaalde gebeurtenis. De vergeten herinneringen kunnen ook weer terugkomen, bijvoorbeeld door iets in je omgeving wat er (onbewust) aan doet denken.

Merk je dat je vaak niet meer weet wat je gezegd of gedaan hebt, en voelt het alsof je gaten in je geheugen hebt? Dan is het aan te raden om professionele hulp te zoeken. Het kan dan zijn dat er sprake is van een dissociatieve stoornis, of dat er iets anders aan de hand is.