Trauma-Focused Mentalization-Based Treatment

Trauma-Focused MBT is specifiek ontwikkeld om mensen die op jonge leeftijd te maken hebben gehad met langdurige stress en onveiligheid te ondersteunen bij het verminderen van de moeilijkheden die zij ervaren. Bijvoorbeeld overspoeld worden door emoties of je juist afgesloten voelen, en anderen moeilijk vertrouwen. Je leert hoe je jezelf, anderen en sociale relaties beter kunt begrijpen. En ook om beter onderscheid te kunnen maken tussen wie wel en wie niet te vertrouwen is. 

TF-MBT is een variant op de oorspronkelijke MBT. Naast mentaliseren is er binnen TF-MBT specifiek aandacht voor de betekenis van de traumatische gebeurtenissen en de impact die deze hebben gehad op het heden, zowel emotioneel als fysiek. Het TF-MBT programma zet ook lichaamsgerichte elementen in en heeft aandacht voor leefstijl/zelfzorg.

Wat is mentaliseren? 

Mentaliseren beschrijft het vermogen om na te denken over wat er in onszelf, maar ook in anderen omgaat. Dit helpt ons om onszelf, onze emoties en relaties met andere mensen te begrijpen. We leren in de kindertijd al om te mentaliseren via de relatie met onze belangrijkste verzorgers. 

Welke invloed heeft trauma op mentaliseren? 

Als er sprake is van vroegtijdige verwaarlozing, misbruik, mishandeling of andere traumatische ervaringen, en we niet de gelegenheid hebben om onze ervaringen te delen met een vertrouwde ander, dan kan ons vermogen om te kunnen mentaliseren en te vertrouwen worden aangetast. Niet goed kunnen mentaliseren kan tot gevolg hebben dat je later moeite hebt om je eigen gevoelens te begrijpen of erop te reageren. 

Gevoelens, emoties kunnen erg intens en verwarrend zijn en het kan voelen alsof ze plotseling uit het niets komen. Ook is het vaak moeilijk om de binnenwereld van anderen te begrijpen. Dit kan ertoe leiden dat het moeilijk wordt anderen te vertrouwen en zinvolle, fijne relaties op te bouwen. Dit kan ertoe leiden dat je anderen gaat vermijden, je je erg geïsoleerd en alleen voelt en niet de kans krijgt om over je moeilijkheden te praten of om je gesteund te voelen. 

MBT is in de jaren 90 ontwikkeld in Engeland door Anthony Bateman en Peter Fonagy, specifiek voor mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis. MBT heeft zijn oorsprong in de psychoanalytische theorie en is gebaseerd op de theorie van de gehechtheid en van de mentalisering.

Trauma-Focused MBT is een doorontwikkelde vorm van MBT, waarbij ook specifiek aandacht is voor de gevolgen en betekenis van traumatische gebeurtenissen.

Dawn Bates heeft met haar team bij GGZ -Breburg het programma TF-MBT ontwikkeld. Zij zagen (gehechtheids)trauma als kwetsbaarheidsfactor voor een scala aan psychische problematiek. 

Een internationale groep waar Dawn Bates en grondleggers van MBT Anthony Bateman en Peter Fonagy aan deelnemen, onderzoekt nu of TF-MBT ook als zelfstandige therapie kan worden aangeboden in plaats van als module bij de reguliere MBT-behandeling.

TF-MBT is een intensieve vorm van therapie. De behandeling is een combinatie van individuele – en groepstherapie. Het kan ambulant en in deeltijd. 

Zowel individuele therapie als de groepstherapie zijn belangrijke onderdelen. Groepservaring kan helpen om anderen meer te durven vertrouwen, en dat je je veilig genoeg kunt leren voelen om over een traumatische gebeurtenis te praten.

Het doel van de groep is om inzicht te krijgen in hoe deze ervaring jou en je beeld van jezelf, anderen en de wereld heeft beïnvloed. De therapie heeft tot doel je te ondersteunen bij het vergroten van je vertrouwen in relaties, door jezelf en anderen beter te begrijpen.

MBT was in eerste instantie een behandeling gericht op mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis. Er zijn tegenwoordig diverse nieuwe varianten van MBT, waardoor ook mensen met andere problematiek deze behandeling kunnen volgen, zoals persoonlijkheidsproblematie, psychose, verslaving, depressie, angstklachten, eetproblematiek en trauma (complex trauma en PTSS). 

TF-MBT is specifiek voor mensen met trauma die vaak veel verschillende psychische klachten hebben, waaronder angst- en stemmingsproblemen, persoonlijkheidsproblematiek en PTSS.

Er is internationaal een module TF-MBT ontwikkeld die aanvulling kan bieden aan de reguliere MBT behandeling. Deze wordt momenteel geboden bij*:

• GGz Breburg Jeugd biedt MBT en Trauma-focused MBT behandelingen voor volwassenen, adolescenten en hun families. TF-MBT richt zich op jonge mensen met ernstige persoonlijkheidsstoornissen en complexe traumaproblematiek waarbij er ook vaak sprake is van neurodiversiteit (ADHD, ASS, etc.).
• De Viersprong biedt een aantal MBT-behandelprogramma’s voor volwassenen, ouders met borderline en jongeren (adolescenten) en hun families.
• Het NPI centrum voor mensen met persoonlijkheidsstoornissen biedt MBT voor jongeren en volwassenen.

*TF-MBT is nog niet terug te vinden in het therapie-aanbod op hun websites, omdat het pas recent is toegevoegd en er nog onderzoek naar gedaan wordt.

Er zijn twee expertisecentra in Nederland die nauw samenwerken met grondlegger Anthony Bateman en door het Anna Freud Centre erkende opleidingen in MBT aanbieden, namelijk Expertisecentrum MBT Nederland en Stichting MBT Expertise Nederland:

Expertisecentrum MBT Nederland biedt:

• Basistraining MBT theorie en praktijk
• Training MBT en trauma

Stichting MBT Expertise Nederland biedt:

• MBT Basistraining theorie en praktijk
• Trauma-focused MBT met veel aandacht voor het lichaam

Andere aanbieders zijn:

• Centrum Hecht opleidingen MBT, ook specifiek gericht op trauma
• RINO opleidingen MBT voor verschillende doelgroepen.

Op de website van MBT Nederland vind je uitgebreide informatie over MBT.

Leestips

• De kracht van mentaliseren – Joost Hutsebaut, Liesbet Nijssens, Miriam van Vessem
• Smits, M., Luyten, P. & Bales, D. (2015) Ontdekken ‘how the mind works’. De reis van een patiënt binnen Mentalization-Based Treatment. Tijdschrift voor Psychotherapie 41(4), 253-270.

Kijktips

• (Teken)filmpje ‘Wat is mentaliseren?’ van GGzE
• Rollenspel waarin Dawn Bales laat zien hoe je MBT toepast
• Kennisbank met filmpjes van MBT grondleggers Bateman en Fonagy