Schaamte maakte dat Manja zichzelf verborg en veroordeelde. Deze zelfafwijzing was zo pijnlijk, dat ze alleen maar meer behoefte had aan verdoving. Tot ze besefte dat traumapijn ten grondslag lag aan haar verslaving. Ze ontwikkelde mededogen en durfde te gaan voelen.
‘Het is moeilijk om van je demonen af te komen, omdat ze je vasthielden toen niemand anders dat deed’ – Onbekend
Toen ik nog dronk, had ik er geen idee van welke rol trauma speelde in mijn gedrag. Ik stond sowieso niet in contact met mijzelf. Zodra er emoties opkwamen, draaide ik ze de nek om met een fles wijn. En met andere afleidingen, zoals mezelf verzuipen in werk, daten vanuit behoeftigheid, en obsessief bezig zijn met uiterlijkheden.
Alles om maar niet te hoeven voelen. Ik dacht dat ‘voelen’ hetzelfde was als onplezierige emoties ervaren.
Uit angst voor pijn had ik mijn hele gevoelsleven afgesloten
Zo raakte ik verwijderd van wie ik in wezen was. Het was alsof ik een beschermmuur om mijzelf had gemetseld. Ik had geen idee meer wie of wat erachter zat.
Zo openlijk als ik nu schrijf over mijn slechte gewoontes, zo verhullend was mijn schaamte tien jaar geleden. Die schaamte hield mijn verslavingen in stand. Schaamte maakte dat ik mijzelf verborg, mijn gedrag ontkende en mijzelf veroordeelde voor mijn foute keuzes. Die zelfveroordeling was zo pijnlijk, dat ik alleen maar meer behoefte had aan verdoving.
Hoe anders is dat nu.
Nu zie ik mijn ervaringen als kracht en hoop ik met mijn openheid taboes te doorbreken
Wat mij tien jaar geleden hielp om schaamte te overwinnen, was de compassievolle kijk op verslaving van Gabor Maté, een Canadese arts en verslavingsexpert. Maté beschouwt verslaving niet als een keuze, maar als een wanhopige poging om een probleem op te lossen: een probleem van emotionele pijn, overweldigende stress, verbroken verbindingen, controleverlies en diep ongemak met jezelf.
Verslaving is een manier om met pijn om te gaan, met onvervulde behoeftes en verlangens. Het verslavende gedrag biedt een tijdelijke verlichting. Om verslaving te begrijpen, moeten we onderzoeken waarom we die verlichting zoeken, wat de onderliggende pijn is. Matés mantra luidt: ‘De vraag is niet waarom de verslaving, maar waarom de pijn.’
Volgens Gabor Maté vormt pijn de kern van elke verslaving
Pijnlijke jeugdervaringen, zoals hechtingsproblemen, chronische stress en intense emoties, beïnvloeden je kwetsbaarheid voor verslaving. Pijn kan trauma zijn, maar ook eenzaamheid, verveling, of angst. Angst dat je niet goed genoeg bent bijvoorbeeld. Het kan de pijn zijn van ongemak op sociale bijeenkomsten, het gemis aan vrienden, of het ontbreken van vreugde en plezier, waarvoor je ‘medicijn’ een oplossing biedt.
Soms is het gewoon te pijnlijk om jezelf te zijn
Gabor Maté beschouwt verslaving niet als een (hersen)ziekte of stoornis. Zonder te ontkennen dat de hersenen een belangrijke rol spelen, beschouwt hij verslaving eerder als een menselijk probleem dan als een medische aandoening. Verslaving gaat over wat het betekent om mens te zijn, en het lijden dat daarmee gepaard gaat. Bovendien is verslaving geen individuele kwestie, maar een universeel fenomeen dat deel uitmaakt van onze gemeenschappelijke geschiedenis en voortkomt uit diepe maatschappelijke wonden.
Ik was zo gewend om mezelf de schuld te geven van mijn ongezonde gedrag.
Het besef dat zwakte en slechtheid mogelijk niet de oorzaken waren, en dat ik wellicht niet ziek of gestoord was, bood een compleet nieuw perspectief
Natuurlijk veroorzaakte mijn verslaving ook een hoop nieuwe ellende, maar die diende vooral als een maskering van de oorspronkelijke pijn. Wanneer je verslaafd bent, ben je voornamelijk bezig met leed dat niet de kern van de zaak is.
De kern van mijn pijn is verbonden met het feit dat mijn moeder zich niet aan mij kon hechten, door haar eigen onverwerkte trauma’s.
Ik groeide op met het idee dat ik geen liefde verdiende
En dat het mijn eigen schuld was; ik was niet om van te houden, ik was slecht. Jarenlang heb ik geprobeerd deze zelfafwijzende overtuiging te verbergen, om de pijn niet te hoeven voelen.
De compassievolle benadering van, onder anderen, Gabor Maté bracht me ertoe meer mededogen te hebben met mijzelf, inclusief mijn pijnlijke emoties en de manieren waarop ik mijzelf troostte. Het besef dat ik niet slecht en schuldig was, maakte het mogelijk om te stoppen met vechten tegen delen van mezelf.
Doordat ik mijzelf niet langer afwees en veroordeelde, verloor alcohol een belangrijk deel van zijn functie. Uiteindelijk was het niet moeilijk om te stoppen met drinken. Mijn lichaam en geest konden beginnen met helen. Een gezondere leefstijl, veel rust en zelfzorg, praten met lotgenoten, yoga en mijn talent voor discipline, deden de rest.
Zo begon mijn terugreis, van vermijden, verdoven en vechten naar een diepere verbinding met mijn gevoel, mijn lichaam en mijn omgeving
Een reis die mij ware vervulling biedt en blijvende verlichting. De grootste beloning voor het besluit om weer te gaan voelen, is dat ik in contact kwam met mijn innerlijke waarheid, met wie ik werkelijk ben.
Manja Kamman is psychosociaal therapeut en integratief hypnotherapeut bij verslavingen, eetproblemen en trauma. Haar aanpak is gebaseerd op het werken met ‘persoonlijkheidsdelen’ en maakt gebruikt van het Internal Family Systems-model. Haar boek ‘Ik weet dat je er bent’ is voor professionele begeleiders en mensen met interesse in de psychologie van verslaving.
