Vaktherapie
Vaktherapie is een verzamelnaam voor beeldende therapie, dans- en bewegingstherapie, dramatherapie, muziektherapie, psychomotorische (kinder)therapie en speltherapie.
Wat is vaktherapie?
Vaktherapie is een verzamelnaam voor de vaktherapeutische beroepen. Hieronder vallen beeldende therapie, dans- en bewegingstherapie, dramatherapie, muziektherapie, psychomotorische (kinder)therapie en speltherapie.
Een professioneel opgeleide vaktherapeut zet het lichaam, beeldend vormen, dans, beweging, drama, spel of muziek methodisch in om een op jou afgestemde verandering op gang te brengen. Het doen en ervaren staat daarbij centraal.
Processen activeren
In vaktherapie worden (neuro)psychologische processen geactiveerd die zorgen voor het functioneren van onze geest en lichaam, en die een groot deel van ons gedrag in dagelijkse situaties bepalen. Deze processen kunnen ontregeld zijn geraakt, bijvoorbeeld als reactie op een traumatische gebeurtenis. Met psychische en lichamelijke klachten tot gevolg.
Omdat deze psychologische processen grotendeels autonoom verlopen, zijn we ons niet altijd bewust van ons gedrag en hebben we niet altijd woorden voor onze emoties. Hierdoor zijn deze processen vooral te beïnvloeden door te doen en te ervaren.
Lichaamssensaties en emoties
Het ervaringsgericht werken helpt om lichaamssensaties en emoties, die bij trauma vaak vermeden worden, met hele kleine stapjes gewaar te worden, toe te laten, uit te drukken en te reguleren. Het handelen in de vaktherapie heeft een constructieve en interactieve insteek. Er ontstaat ruimte om andere manieren van handelen uit te proberen en los te komen van onbewuste patronen die gezond functioneren belemmeren.
Door (samen met de therapeut) vanuit een ander perspectief iets te bekijken kun je je bewust worden van patronen in het eigen functioneren en kun je daar een andere betekenis aan toekennen. Dat kan bijdragen aan ontspanning, herstel van balans, zelfmanagement, zelfcompassie, flexibiliteit, adaptief vermogen en zingeving.
Hoe is vaktherapie onstaan?
Vaktherapie is een relatief jonge vorm van therapie maar kent een lange voorgeschiedenis. De oorsprong van vaktherapie is terug te voeren tot vlak na de Tweede Wereldoorlog. Patiënten met tuberculose kregen onder meer muziek en schilderen aangeboden tijdens hun isolatie. Het bleek dat patiënten die zich op deze manier konden uitdrukken, minder leden onder hun ziekte en sneller herstelden.
Creatieve therapie
In de jaren erna werden spel, creativiteit en zelfexpressie belangrijke aspecten van de heersende mensvisie, en ontwikkelde zich creatieve therapie. Voorheen werd de term ‘creatieve therapie’ gebruikt voor de vaktherapeutische beroepen die hun oorsprong vinden in de kunsten. Creatieve therapie en psychomotorische therapie (PMT) kwamen in 2000 samen onder de term ‘vaktherapeutische beroepen’. In 2017 werd daar speltherapie aan toegevoegd.
Hoe werken de verschillende vaktherapieën?
Er zijn verschillende soorten vaktherapieën die ingezet kunnen worden bij het behandelen van trauma. Hieronder vind je een overzicht van de meest gebruikte vaktherapieën:
Beeldende therapie
In beeldende therapie wordt gebruikgemaakt van allerlei materialen zoals: potlood, verf, hout, steen, klei, textiel en digitale middelen. De keuzes voor materiaal, techniek en opdracht worden afgestemd op jouw hulpvraag. In het beeldende werk worden jouw kwaliteiten en valkuilen zichtbaar, tastbaar en concreet gemaakt. Het kan je de mogelijkheid bieden om ervaringen en gevoelens gewaar te worden, te verdragen en uit te drukken. Samen met de therapeut ga je op zoek naar creatieve oplossingen en wordt de vertaalslag naar het dagelijks leven gemaakt.Danstherapie
Danstherapie is gericht op de behandeling van psychologische, mentale en lichamelijke klachten. Danstherapeuten werken met dynamische bewegingsvormen, zoals dans, bewegen en spel. Deelnemers verkennen persoonlijke bewegingsmogelijkheden en onderzoeken nieuwe mogelijkheden.Dramatherapie
In dramatherapie werk je met fantasie en situaties uit het echte leven. Dit doe je door bewegingsspel, rollenspel en improvisatiespel en het maken van zelfbedachte scènes. Je kunt hierin oefenen met ander gedrag door bijvoorbeeld van rol te wisselen of een ander einde te verzinnen van een gespeelde scène. Door te spelen kan dramatherapie je de ruimte bieden om al doende te leren, te groeien en met problemen om te gaan.Muziektherapie
Muziek kan diep raken en heeft invloed op emoties en stemming. Muziektherapie maakt hier gebruik van, onder andere door middel van improvisatie, het uitvoeren van bestaande muziek, het luisteren naar muziek en het gebruik van de stem. Deze werkvormen hebben als doel nieuwe mogelijkheden tot interactie en expressie te bieden.Psychomotorische therapie (PMT)
Lichaamsbeweging, een realistisch lichaamsbeeld en het vermogen om naar je lichaam te luisteren zijn belangrijke elementen van je psychisch welbevinden. De psychomotorisch therapeut neemt deze elementen als aangrijpingspunt van de behandeling en maakt gebruik van bewegings- en lichaamsgerichte werkvormen.Bij kinderen sluit de therapeut aan bij wat je bij het jonge kind van nature al aan kunt treffen: zingen, bewegen, spel en ritme. Deze middelen geven het kind de gelegenheid uit te drukken wat het vaak niet met woorden kan uiten.
Speltherapie
In speltherapie wordt een kind gestimuleerd om te spelen met verschillende materialen en objecten, zoals speelgoed, verf en klei. Ook kunnen er rollenspellen worden gedaan. De bedoeling is dat het kind op een speelse en non-verbale manier emoties en gevoelens kan uiten en kan experimenteren met nieuw gedrag.Voor welke klachten zet je vaktherapie in?
Vaktherapie is vaak een aanvulling op andere vormen van (trauma)therapie. Vaktherapie sluit goed aan wanneer je het liefst op een ervaringsgerichte manier met jouw problemen aan het werk gaat. Je hoeft niet goed te zijn in de vorm van een vaktherapie die je kiest. Zo hoef je bijvoorbeeld niet muzikaal te zijn om baat te hebben bij muziektherapie of sportief aangelegd voor psychomotorische therapie.
Vaktherapie is geschikt voor kinderen die nog te jong zijn om er goed over te praten, of voor mensen waarbij gesproken communicatie niet makkelijk gaat. Het kan ook zijn dat het probleem te veelomvattend of beladen voor je is om erover te praten. Of dat je in andere behandelingen hebt gemerkt dat praten jou niet afdoende helpt. De behandelingen kun je individueel, in een groep maar soms ook met een partner en/of het gezin volgen.
Waar kan ik vaktherapie volgen?
Vaktherapeuten zijn werkzaam binnen instellingen in de somatische en geestelijke gezondheidszorg, jeugdzorg, de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking, justitiële instellingen, speciaal onderwijs, vluchtelingenzorg en welzijnsinstellingen. Ook zijn er vrijgevestigde vaktherapeuten met een eigen praktijk.
Een overzicht van geregistreerde vaktherapeuten is te vinden bij het Register Vaktherapie. Zij voldoen aan de kwaliteitscriteria op het gebied van werkervaring, nascholing, supervisie en intervisie.
Zoek een vaktherapeut bij de Federatie Vaktherapeutische Beroepen (kies Uitgebreid zoeken voor o.a. specifieke therapie en/of doelgroep).
Waar vind ik meer informatie over vaktherapie?
- Zie Federatie Vaktherapeutische Beroepen over trauma en PTSS.
Leestips
*Traumanet zal binnenkort de verschillende vormen van vaktherapie apart gaan beschrijven. Hierbij komen per vaktherapie vorm leestips.
Kijktips
- Vaktherapie in beeld over verschillende vaktherapieën.
- HAN Onderzoek I De krachtige ervaring: vaktherapie.
Met medewerking van:
Ingrid Pénzes
Beeldend therapeut, psycholoog en doctor in de sociale wetenschappen. Ze is gepromoveerd op de relatie tussen beeldende kunst en geestelijke gezondheid en heeft op basis daavan ArTA ontwikkeld. Ze biedt scholing over vaktherapie en trauma en schrijft blogs over vaktherapie en trauma.
Infotheek onderwerpen
Deel dit artikel:
