Schematherapie

Schematherapie richt zich op het veranderen van patronen in je denken, gevoelens en gedrag waar je veel last van hebt. De therapie gaat ervan uit dat deze patronen voortkomen uit niet-vervulde basisbehoeften in je jeugd. Zoals de behoefte aan verbondenheid, veiligheid, je kunnen uiten en daar erkenning voor krijgen. Maar ook de behoefte aan autonomie en voldoende ruimte voor spel en spontaniteit.

Wanneer er aanhoudende tekorten zijn opgelopen in dergelijke basisbehoeften, doordat je bijvoorbeeld opgroeide in een omgeving met veel ruzies, geweld, of weinig emotionele verbondenheid, dan ontstaan er schema’s. Je kan schema’s zien als ‘emotionele wonden’ die geslagen worden als behoeften structureel niet zijn gezien en vervuld. 

Gekleurde bril

Een schema kleurt de manier hoe je kijkt naar de werkelijkheid; naar jezelf, de ander en de wereld. Je kunt het zien als een bril. Je ziet vooral die informatie die je schema’s lijken te bevestigen. Of je bent door die gekleurde bril geneigd om situaties zo te interpreteren dat het past bij wat je vanuit je schema’s verwacht. 

Wanneer schema’s opnieuw geactiveerd worden is het alsof je tegen een open wond stoot en de pijn (de angst, verdriet of boosheid) is dan ook vaak veel sterker dan lijkt te passen bij de aanleiding van dat moment. 

Kanten in jezelf

Een andere manier om naar schema’s en de patronen in je leven te kijken is door deze te zien als ‘kanten in jezelf’. Als kind voelde je bij die tekorten in basisbehoeften eenzaam, verdrietig, angstig en/of boos. Vaak was er geen ruimte voor deze emoties in de omgeving waarin je opgroeide en leerde je noodgedwongen hoe je deze emoties het beste kon overleven. Zo leerde je bijvoorbeeld situaties zoveel mogelijk te vermijden. Of je juist stoerder te gedragen. Hierdoor heb je een Beschermer in jezelf ontwikkeld.

Vermijding

Hoewel die Beschermer je in het verleden goed heeft geholpen veranderen de schema’s zelf er niet door. Gevoelens zijn niet weg of opgelost door vermijding. Emotioneel gezien draag je dat kind wat je vroeger was, met al die schema’s, dus nog steeds met je mee. De enige manier om van die pijn af te komen is door die Beschermer het over te laten nemen. Zo schiet je weer in die oude vermijding en is de cirkel rond.

Schematherapie is ontwikkeld door Jeffrey Young in de jaren 90 van de vorige eeuw in New York. Jeffrey Young, die van oorsprong een client-centered therapeut was, werkte samen  met T. Beck, die van origine een psychoanalytisch therapeut was. Deze samenwerking vond plaats in het Centrum voor Cognitieve Gedragstherapie. Zo is schematherapie dus ontstaan als een integratie van cognitieve gedragstherapie (CGT), client-centered therapie en psychodynamische therapieën.

Schematherapie is verder nog sterk beïnvloed door hechtingstheorieën en vormen van psychodrama. Zo kan schematherapie gezien worden als een integratieve vorm van psychotherapie. 

Analyse: snappen hoe het bij je werkt

Schematherapie helpt je op de eerste plaats om je kanten en de tekorten in je basisbehoeften in jezelf te leren herkennen. In een uitgebreide analyse-fase van 5-10 sessies ga je samen met de therapeut na welke tekorten je in je basisbehoeften hebt ervaren in je jeugd, wat traumatisch is geweest en hoe deze basisbehoeften hebben geleid tot de ontwikkeling van de verschillende kanten in jezelf. Die kanten leer je onderscheiden en geef je samen met de therapeut een naam die bij jou past. Aan het eind van deze analysefase krijg je die inzichten mee op papier, zowel in geschreven vorm maar ook in een meer schematisch model.

Therapie: de verandering

• Beginfase

Na deze fase volgt de veranderingsfase. In het begin hiervan leer je in het dagelijks leven steeds meer de verschillende kanten te herkennen. Tegelijkertijd biedt je therapeut nieuwe, gezonde ervaringen aan die je eigenlijk had moeten hebben in je jeugd. Niet alleen met gesprekken, maar ook met oefeningen. In die oefeningen word je soms gevraagd belangrijke gebeurtenissen uit het verleden voor te stellen en die anders te laten aflopen. Of je therapeut vraagt de verschillende kanten van jezelf uit te spelen met verschillende stoelen.

Therapeuten besteden in schematherapie expliciet aandacht aan traumaverwerking, bijvoorbeeld in de vorm van imaginaire rescripting of geïntegreerde EMDR.

• Middenfase

In de middenfase van de behandeling leert de therapeut je steeds meer om zelf op een gezonde manier voor de onderliggende basisbehoeften te zorgen. De gezonde Volwassen Kant en de Blije Kant in je kunnen worden versterkt. Zo kun je als Gezonde Volwassene meer zelf de regie leren krijgen en voorkomen dat je in oude patronen schiet.

• Eindfase

In de eindfase van de therapie leer je daadwerkelijk de gedragspatronen te veranderen. Door je anders te leren gedragen zullen oude schema’s steeds zwakker worden en kunnen nieuwe, gezonde schema’s steeds verder worden versterkt.

Schematherapie is ontwikkeld voor de behandeling van persoonlijkheidsproblematiek – en/of andere hardnekkige psychische klachten.

Veel mensen die zijn gediagnostiseerd met een borderline persoonlijkheidsstoornis, hebben te maken met complex trauma. Ook mensen met langdurige angstklachten en depressie, kunnen te kampen hebben met traumatische gebeurtenissen in het verleden.

Er zijn inmiddels heel veel instellingen die schematherapie aanbieden in hun zorgpakket. Vraag er bij je behandelaar of intaker naar.

De Vereniging voor Schematherapie (VSt) biedt een uitgebreide zoekfunctie voor het vinden van een schematherapeut in jouw buurt:

• De Vereniging voor Schematherapie (VSt) biedt informatie over  opleiding en registratie als schematherapeut
• Daarnaast een overzicht van het cursusaanbod van verschillende aanbieders
• Van Genderen Opleidingen is de grootste aanbieder van cursussen en workshops op het gebied van schematherapie
• Cure & Care biedt diverse opleidingen schematherapie

Bij de Vereniging voor Schematherapie (VSt)

Leestips

• Casusboek Schematherapie – Hornsveld, Bögels & Grandia (2021)
• Doorbreek je patronen in vijf stappen – Van Genderen (2023)
• Gieles, J. (2021). Hoe kom ik af van oude patronen? Psychologie Zomerboek 2021, 32-45
• Leven in je leven – Young & Klosko (1999)
• Patronen doorbreken – Van Genderen, Jacob & Seebauer (2012)
• Linda Hummel en Annemieke Driessen (2018). Traumabehandeling met het schema modusmodel en EMDR. Gedragstherapie, 51(3), 186-206
• De Vereniging voor Schematherapie biedt een zeer uitgebreide literatuurlijst en hulpmateriaal (voor professionals)

Kijktips

• Animatie VSt: Schematherapie wat is dat?
• Pelable (vrouw): Schematherapie, wat is dat? & mijn ervaring.
• Animatie Childhood Trauma and the Brain | UK Trauma Council (Engelstalig)
• Interview met Nadene van der Linden: Healing Trauma through Schema Therapy (Engelstalig)

Audiovisuele producties die diverse elementen, methoden en technieken tonen binnen schematherapie zijn tegen betaling verkrijgbaar op www.schematherapy.nl