Dissociatie
Dissociatie is een toestand waarin gedachten, emoties, lichamelijke sensaties of herinneringen tijdelijk zijn onderbroken of losgekoppeld van het bewustzijn.
Als je gedissocieerd bent, worden dingen binnen in jou en om je heen minder tot helemaal niet bewust waargenomen. Je voelt bijvoorbeeld geen pijn, of alles gaat langs je heen. Het kan ook zijn dat je dingen anders ervaart dan normaal gesproken, bijvoorbeeld vervormd, als onwerkelijk of onecht.
Dissociatie kun je op verschillende gebieden ervaren:
- Tijd: je tijdsbeleving is anders dan normaal.
- Zintuigen: wat je ziet, voelt, hoort, ruikt, proeft is verstoord of afwezig.
- Geheugen: je mist stukken herinnering of je herinnering(en) zijn vaag.
- Emoties: je voelt je vlak of gevoelloos.
- Lichaam: lichamelijke sensaties zijn verstoord, soms kun je niet praten of bewegen.
- Omgeving: de omgeving voelt vreemd of onwerkelijk.
- Identiteit: je ervaart jezelf en/of je lichaam als vreemd of onwerkelijk.
–> Lees meer over verschillende vormen van dissociatie
Verschillende mate van dissociatie
Dissociatie kan verschillende oorzaken hebben en komt zowel in hele lichte als hele sterke mate voor, en alles daartussenin. Het kan een onschuldige, alledaagse reactie zijn op vermoeidheid of verveling, maar in sterkere mate ook een ingrijpend gevolg van ernstige traumatisering. Lees meer over de oorzaken van dissociatie.
Dissociatie bevindt zich dus op een spectrum, waarbij je dagdromen als een hele lichte mate van dissociatie kunt zien, en een dissociatieve stoornis als de meest sterke vorm aan het uiteinde van het spectrum.
Dagdromen: een lichte vorm van dissociatie
Vrijwel iedereen ervaart wel eens een lichte mate van dissociatie. Bijvoorbeeld als je zit te dagdromen en niet helemaal aanwezig bent, of wanneer je op de automatische piloot naar huis rijdt en plots beseft dat je al thuis bent.
Je bent er met je aandacht en bewustzijn dan even niet helemaal bij. Deze lichte vorm van dissociatie is heel alledaags, en kan onder andere ontstaan door vermoeidheid, verveling of een vol hoofd. Vaak gebruiken we het woord dissociatie niet voor deze lichte vorm, maar hebben we het in plaats daarvan gewoon over dagdromen of even met je hoofd ergens anders zijn.
Dissociatie als beschermingsmechanisme
Dissociatie kan ook optreden als reactie op heftige emotionele en/of lichamelijke gevoelens, en bij hoge niveaus van stress. Het gaat dan om een grotere mate van dissociatie, waarbij je gevoelens en gedachten meer losgekoppeld zijn van je bewustzijn.
Op een moment van grote dreiging of hevige stress vormt dissociatie een soort beschermingsmechanisme van het brein: je maakt tijdelijk minder bewust mee wat je voelt en wat er om je heen gebeurt. Een voorbeeld hiervan is geen pijn voelen wanneer je wél ernstig bent verwond, of geen emoties voelen als je net heftig nieuws hebt gekregen.
Dissociatie is in zo’n geval een functioneel mechanisme om dingen te kunnen verdragen die eigenlijk te groot zijn om te dragen. Doordat je gedissocieerd bent, maak je de impact niet in volle heftigheid mee. In sommige gevallen raak je in een toestand van dissociatie ook het contact met je lichaam even helemaal kwijt, en kun je je hele lichaam of een deel daarvan niet bewegen.
De keerzijde van dissociatie
Hoewel dissociatie een effectief beschermingsmechanisme kan zijn in heftige situaties, kan het een belemmering worden wanneer dissociatie op blijft treden in situaties die feitelijk niet bedreigend of overweldigend zijn, maar door je systeem wel nog zo worden ervaren.
Als je vaak en langdurig dissocieert, kan het ertoe leiden dat je (in meer of mindere mate) afgesloten raakt van jezelf, je gevoel, je lichaam, je behoeften, en /of de mensen om je heen. Dit kan vervolgens weer allerlei gevolgen hebben voor je mentale en lichamelijke gezondheid.
Je kunt het bijvoorbeeld moeilijk vinden om goed voor jezelf te zorgen. Een reden hiervoor kan zijn dat het lastig is om lichamelijke sensaties of emoties te herkennen die normaal gesproken signalen zouden zijn om actie te ondernemen. Zoals gaan eten wanneer je trek krijgt, of rust nemen bij vermoeidheid.
Kortom, dissociatie kan een bescherming vormen, maar ook een belemmering die veel invloed heeft op je leven en je gezondheid. Als dit zo is, kan het goed zijn om professionele hulp te zoeken en op zoek te gaan naar manieren om met dissociatie om te gaan. Lees meer over traumatherapie en omgaan met dissociatie.
Ergens naar op zoek?
Doorzoek alle content op specifiek onderwerp of thema.
Infotheek onderwerpen
Deel dit artikel:
