Tips voor naasten bij dissociatie

Dissociatie kan zich op diverse manieren uiten, en in verschillende mate. Dit verschilt per persoon en situatie. Het kan zijn dat er nog wel een vorm van contact mogelijk is en het iemand lukt om te reageren. Het kan ook zijn dat iemand  die sterk gedissocieerd is niet reageert, niet beweegt en er even helemaal geen contact meer is. Zie meer over vormen van dissociatie. 

Afhankelijk van de mate van contact, kun je verschillende dingen doen en uitproberen. In alle gevallen geldt: probeer zelf rustig te blijven, laat iemand niet alleen, benoem wat je doet en praat op een duidelijke maar vriendelijke toon.

Het is ook fijn als je zelf iets van dissociatie weet. Begrijpen wat er met iemand gebeurt, en dit misschien ook uit kunnen leggen, geeft rust.

–> Lees meer over wat dissociatie is

Wat je voor iemand kan doen bij dissociatie

Als iemand gedissocieerd is, dan is het helpend als je hem of haar terug naar het hier-en-nu kunt begeleiden. Uitnodigen tot voorzichtige beweging en contact laten maken met zintuigelijke ervaringen kan daarbij helpen.

Tips om dissociatie te doorbreken:

– In de herhaling: blijf zelf rustig, laat iemand niet alleen, benoem wat je doet en praat op een duidelijke maar vriendelijke toon. Als je zelf rustig blijft, geef je het systeem van de ander kans om weer te kalmeren.

– Is iemand sterk gedissocieerd en reageert hij of zij niet? Roep duidelijk iemands naam, zeg je eigen naam, benoem welke dag en datum het is, waar je bent en eventueel ook wat jullie aan het doen zijn. Vraag of iemand je kan horen.

Bijvoorbeeld: ‘Hey Jeroen, ik ben het, Sandra, het is vandaag maandag 25 augustus 2023 en we zijn bij een cursus in Haarlem. Kun je me horen?’

– Ga er altijd vanuit dat iemand je wél kan horen, maar niet altijd in staat is om te reageren. Het kan zijn dat praten niet lukt, maar voorzichtig met de ogen knipperen of een hand bewegen wel. Je kunt bijvoorbeeld zeggen: ‘Als je me kunt horen, probeer dan eens met je ogen te knipperen.’

– Raak iemand die gedissocieerd is nooit zo maar aan, en ondertitel steeds wat je doet. Wil of moet je iemand wél aanraken, benoem dit dan: ‘Hey Jeroen, ik ga nu even je linkerhand vastpakken.’

Ondertitel jezelf en spreek hardop uit wat je zou willen doen, bijvoorbeeld: ‘Ik heb de neiging om naast je te komen zitten? Vind je dat goed?’

– Gebeurt er iets in de omgeving? Benoem en ondertitel dit. Bijvoorbeeld: ‘Dat geluid wat je net hoorde was een deur die dicht ging, ik ben hier nog steeds bij jou.‘

– Nodig iemand uit om voorzichtig te bewegen en contact te maken met de omgeving in het hier-en-nu. Als iemand zijn of haar ogen dicht heeft, vraag dan of het lukt om de ogen open te doen. Oogcontact maken hoeft niet, dit kan beangstigend voor iemand zijn. Het kan veiliger zijn om iemand te vragen om zich heen te kijken, en bijvoorbeeld de aandacht te focussen op iets dat rood of geel (of een andere kleur) is.

– Afhankelijk van hoeveel contact er met iemand mogelijk is, kun je kleinere of grotere vragen stellen. De vraag: ‘Kijk eens of het lukt om op te staan’ kan misschien in eerste instantie veel te groot zijn.

Een kleinere vraag is dan: ‘Kijk eens of het lukt om een vinger te bewegen.‘ Als je merkt dat dit gaat, kun je iemand uitnodigen om de beweging groter te maken. Bijvoorbeeld: ‘Hartstikke goed, lukt het ook om je hele hand te bewegen?‘ Enzovoort.

– Stel één vraag tegelijk. Het is verwarrend als je meerdere dingen tegelijk vraagt, zoals: ‘Wil je naar buiten en zal ik wat drinken halen, of wil je liever dat ik je met rust laat?’

– Weet je van eerdere afspraken, ervaringen of een crisiskaart die iemand bij zich draagt dat er bepaalde dingen zijn die kunnen helpen? Zet dit in.

Algemene tips voor naasten

Bekijk ook onze algemene tips en suggesties voor naasten van iemand die met trauma te maken heeft.

–> Lees meer tips voor naasten

Meer over dissociatie en dissociatieve stoornissen voor naasten

• Op de website van Caleidoscoop vind je verschillende tips en informatie voor naasten van iemand met een dissociatieve stoornis.
• Bij het online project DIS is me kun je meer lezen over ervaringen van mensen met DIS en AGDS en naasten. Je vindt er goede informatie en praktische tips. 
• De online community Trauma en Dissociatie biedt een omgeving voor lotgenotencontact. Ook naasten zijn hier welkom
• Het boeiende project Mijn naam is haas van dichter en theatermaker Judith Bruynzeels leert je op een ervaringsgerichte manier meer over waar een dissociatieve stoornis over gaat. Er zijn ook bijeenkomsten voor naasten.