Traumatische ervaring

Geschat wordt dat zo’n 80% van de Nederlanders in hun leven minimaal één potentieel traumatische ervaring meemaakt. Dit kan bijvoorbeeld een ongeval zijn, een geweldsincident, of plotseling verlies van een dierbaar iemand.

Veruit de meeste mensen kunnen zo’n ingrijpende ervaring zelf of met steun van de omgeving goed verwerken. Ze houden er geen langdurige klachten aan over.

Maar lukt het niet om de ervaring(en) te verwerken en worden de stressklachten niet minder of zelfs erger, dan kan er sprake van trauma zijn. Bij zo’n 9% van de mensen die een ingrijpende ervaring heeft meegemaakt leidt dit tot een posttraumatische stressstoornis (PTSS).

Of een ervaring traumatisch was, blijkt pas achteraf

Als een ingrijpende ervaring tot trauma heeft geleid, dan noemen we dit een traumatische ervaring. Een ervaring die je heeft verwond, en waarvan je niet zo maar kan helen. 

Feitelijk gezien kun je dus pas na verloop van tijd beoordelen of een ervaring traumatisch was, of niet. Dat hangt namelijk af van de impact op de langere termijn.

Op het moment dat er iets ingrijpends gebeurt, is het heel normaal als dat allerlei stressklachten en hevige emoties oplevert. In veel gevallen zie je dat die klachten binnen een aantal dagen of weken minder worden, en op den duur verdwijnen. Steun vanuit je omgeving, waaronder die van Slachtofferhulp, kan daar een belangrijke rol in spelen. 

Niet alleen wát er is gebeurd, maar ook: wat is er daarná gebeurd

Of je kunt verwerken wat je is overkomen hangt niet alleen af van wát er met je is gebeurd, maar ook van wat er daarná is gebeurd. Of niet.

Was je helemaal alleen? Werd je door niemand opgevangen, of geloofd? Was er geen steun, of durfde je geen steun te zoeken? Kon je nergens heen met je emoties, en de spanning in je lijf? In die gevallen is het risico om getraumatiseerd te raken groter.

Het goede nieuws is: het omgekeerde is ook waar. Was je samen, of kon je snel bij iemand terecht? Werd je opgevangen, getroost en gesteund? Kon je je emoties en opgebouwde spanning kwijt? Dan gaat verwerking vaak veel beter. Hierin kunnen we voor elkaar dus veel betekenen. 

Kenmerken van een traumatische ervaring

Traumatische ervaringen (of gebeurtenissen) kunnen heel divers zijn, maar ze hebben vaak ook een aantal kenmerken met elkaar gemeen. Een traumatische ervaring bevat vaak de volgende elementen: 

• Overweldigend: er gebeurt iets dat groter, sneller, of bedreigender is dan je aan kan. Overweldiging kan daarnaast ook ontstaan door iets wat juist ontbreekt. Geen steun krijgen als je het wel nodig hebt, kan ook heel overweldigend zijn.

• Bedreigend: de ervaring is of voelt bedreigend voor je leven, en/of je sociale bestaan. Het kan bijvoorbeeld gaan om geweld of een ongeval, maar ook om uitsluiting of verlies van onderdak en inkomen.

• Te veel OF te weinig: er is te veel van iets dat er niet had moeten zijn, zoals geweld of dreiging, OF er is juist te weinig van iets dat er wél had moeten zijn, zoals zorg en bescherming.

• Onverwachts en onvoorspelbaar: dingen die onverwachts en onvoorspelbaar zijn, ervaren we snel als stressvol. Hoe onverwachter iets voelde, en hoe meer onvoorspelbaarheid je ervoer, hoe groter de impact.

• Controleverlies: je hebt of ervaart geen controle in en/of over de situatie. Mogelijk ervaar je ook geen controle over jezelf, je emoties en/of reacties van je lichaam.

• Machteloosheid: je kunt je enorm machteloos voelen als jou iets overkomt, maar ook wanneer een ander iets overkomt en je bijvoorbeeld niet kan helpen.

• Overspoeld zenuwstelsel: je ervaart zoveel stress door wat er gebeurt, dat je zenuwstelsel overspoeld raakt. Je raakt misschien bevroren in de situatie, en/of kan alle spanning die zich heeft opgebouwd niet kwijt. Zie trauma en het zenuwstelsel.

Denk aan de getuige(n)! 

Ook het getuige zijn van iets ingrijpends kan heel traumatisch zijn, en gepaard gaan met intense gevoelens van angst, machteloosheid en controleverlies. Het gaat dan bijvoorbeeld om het zien en/of horen van dingen die overweldigend zijn, zoals een auto-ongeluk, geweldsincident, een natuurramp, medische noodsituatie of andere gebeurtenissen die beangstigend zijn. Ook onverwachts verlies van een dierbare kan als nabestaande erg traumatisch zijn. Zie ook traumatisch verlies. 

Mensen die beroepen hebben waarin ze vaak worden blootgesteld aan heftige situaties, zoals bij de politie, ambulance, defensie of hulpverlening, lopen een verhoogd risico op het meemaken van een traumatische ervaring. Het is belangrijk dat daar op het werk aandacht aan wordt besteed. En dat er voldoende steun is wanneer iemand ‘in functie’ potentieel traumatische ervaringen meemaakt.